Czym jest fluor?

Fluor to pierwiastek odkryty i opisany po raz pierwszy przez Georgiusa Agricolę w 1529 roku. Niemiecki uczony dostrzegł, że obecność tego pierwiastka obniża temperaturę topnienia innych materiałów. Z tego względu, został opisany jako topnik. W kolejnych latach dostrzeżono silnie trujące właściwości tego składu – kwasy na bazie fluoru są w stanie spalać szkło, a nawet metal. Jednak pomimo wysokiej toksyczności, fluor jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W tym celu stosuje się jednak bardzo niskie stężenia niestanowiące zagrożenia dla zdrowia. Fluor nie występuje w przyrodzie w stanie wolny, ze względu na wysoką aktywność. Jest obecny w różnych związkach. Naturalne występuje w glebie oraz wodach gruntowych i powierzchniowych.

Właściwości fluoru

Fluor to pierwiastek niezbędny do prawidłowego rozwoju układu kostnego. Bierze udział w mineralizacji kości i zębów, a jego niedobry skutkują obniżoną odpornością kości oraz większą podatnością zębów na rozwój próchnicy. Z tego względu, fluor jest szeroko stosowany w stomatologii, zarówno do zabiegów estetycznych, jak również jako składnik wielu preparatów przeznaczonych do higieny jamy ustnej.

Fluor w temperaturze pokojowej występuje jako silnie trujący gaz o barwie żółto-zielonej. Chociaż został odkryty w 1529 roku, badanie jego właściwości zajęło kolejne kilkaset lat. W trakcie tych badań, wielu uczonych straciło życie. Oczywiście w produktach spożywczych fluor występuje w śladowych ilościach, dzięki czemu, nie stanowi zagrożenia dla naszego zdrowia. Ponadto, dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest stosunkowo niskie.

Jaką rolę odgrywa fluor w organizmie?

Pomimo toksycznych właściwości, śladowe ilości fluoru nie zagrażają naszemu zdrowiu, a ponadto, są absolutnie niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zacznijmy od tego, że fluor bierze udział w mineralizacji kości i zębów, wpływając tym samym na ich trwałość oraz odporność. Niedobory tego pierwiastka mogą bardzo szybko doprowadzić do obniżenia odporności tkanki kostnej, co w efekcie prowadzi do wielu chorób, np. osteoporozy. Jednocześnie, fluor wykazuje silne właściwości bakteriobójcze oraz przeciwpróchnicze, stanowiąc niezbędny czynnik zdrowych i mocnych zębów. Podsumowując, fluor w naszym organizmie odpowiada za następujące funkcje:

• bierze udział w mineralizacji kości i zębów,
• wzmacnia i utwardza szkliwo,
• blokuje bakterie odpowiedzialne za fermentację cukru w jamie ustnej, hamując rozwój próchnicy,
• jest jednym z budulców mięśni, tkanki łącznej, włosów oraz skóry,
• bierze udział w gospodarce wapnia, magnezu i fosforu,
• wpływa na prawidłowy rozwój tkanki kostnej.

W organizmie dorosłego człowieka znajduje się ok. 3 mg pierwiastka na każdy kilogram masy ciała. Zapotrzebowanie na fluor zmienia się wraz z wiekiem, a jednym z czynników wpływających na konkretne dzienne zapotrzebowanie jest płeć. Plusem jest to, że poziom fluoru w organizmie można bardzo prosto sprawdzić. Wystarczy proste badanie laboratoryjne polegające na pobraniu krwi żylnej i oznaczeniu poziomu fluoru w surowicy. Jest to zatem zwykła morfologia, tyle tylko, że pacjent powinien poprosić o oznaczenie tego pierwiastka. Stężenie fluoru bardzo często sprawdza się w trakcie stosowania preparatów w profilaktyce i leczeniu chorób zębów.

Co jest źródłem fluoru?

Fluor jest obecny w wodach pitnych, a także w wodach mineralnych, dzięki czemu, dostatecznie duże spożycie wody pitnej może być wystarczające do zaspokojenia potrzeb organizmu na ten pierwiastek. Jeśli chodzi o wody mineralne, o zawartości fluoru decyduje oczywiście źródło, z którego woda jest czerpana. Na etykiecie butelki powinna znajdować się stosowna informacja na ten temat. Fluor w bardzo niewielkich ilościach występuje natomiast w pożywieniu. Do najbogatszych źródeł zaliczymy: ryby, pieczywo żytnie, szynkę wieprzową, ser żółty, a także czarną herbatę. Śladowe ilości fluoru mogą zawierać: mleko, sałata, marchew, pomidory, banany, jabłka, a także jajka.

Sporą część dziennego zapotrzebowania (a nawet całość) dostarczamy wraz z preparatami przeznaczonymi do higieny jamy ustnej. Fluor to jeden z podstawowych składników pasty do zębów, a także płynu do płukania jamy ustnej. Niewielkie ilości fluoru mogą zawierać także niektóre gumy do żucia. W przypadku niedoborów, stomatolodzy zalecają swoim pacjentom stosowanie preparatów o większej ilości fluoru w celu szybkiego wyeliminowania deficytów.

Prawidłowe dawkowanie fluoru

O dziennym zapotrzebowaniu na fluor decyduje przede wszystkim wiek, waga oraz płeć. Czasami wpływ mają także indywidualne uwarunkowania organizmu, jednak o tym decyduje już wykwalifikowany lekarz po poszerzonej diagnostyce. Jeśli chodzi o standardowe normy dla wszystkich ludzi, prezentują się one następująco:

• Dzieci w wieku 1-3 lat (masa ciała 13 kg) – 0,7 mg fluoru dziennie,
• Dzieci w wieku 4-8 lat (masa ciała 22 kg) – 1,1 mg fluoru dziennie,
• Dzieci w wieku 9-13 lat (masa ciała 40 kg) – 2,0 mg fluoru dziennie,
• Chłopcy w wieku 14-18 lat (masa ciała 64 kg) – 3,2 mg fluoru dziennie,
• Dziewczęta w wieku 14-18 lat (masa ciała 57 kg) – 2,9 mg fluoru dziennie,
• Dorośli mężczyźni (masa ciała 76 kg) – 3,8 mg fluoru dziennie,
• Dorosłe kobiety (masa ciała 61 kg) – 3,1 mg fluoru dziennie.

Jak już mówiliśmy, stężenie fluoru można oznaczyć z surowicy krwi, a zatem wystarczy prosta morfologia. Badanie pod kątem poziomu fluoru przeprowadza się w przypadku osób, u których występują problemy kostne, a także nadmierna próchnica zębów. W trakcie leczenia również sprawdza się poziom fluoru, aby sprawdzić, czy zastosowane środki przyniosły pożądany efekt.

Niedobór fluoru – objawy i skutki

Przyczyną niedoboru fluoru bardzo często jest niedostateczna higiena jamy ustnej. Ze względu na toksyczność fluoru, część osób decyduje się na wybór past do zębów pozbawionych tego pierwiastka. Taka decyzja powinna być jednak skonsultowana ze stomatologiem. Należy pamiętać, że fluor w niewielkich ilościach jest bezpieczny dla naszego zdrowia i jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu na wielu płaszczyznach. WHO rekomenduje profilaktyczne stosowanie fluorków w zapobieganiu próchnicy. Oto niektóre przyczyny niedoboru fluoru:

• mniejsza wytrzymałość kości i większa podatność na urazy,
• próchnica zębów,
• słabe szkliwo zębów podatne na uszkodzenia,
• niewłaściwa mineralizacja kości i zębów,
• osłabiona kondycja mięśni, tkanki łącznej, włosów, skóry,
• zaburzona gospodarka wapnia, magnezu i fosforu.

O deficytach fluoru w organizmie najczęściej informuje właśnie próchnica zębów. W przypadku prawidłowej higieny jamy ustnej, w przeciągu roku mogą pojawić się 1-3 ubytki. Wiele zależy oczywiście od codziennej diety, a także stosowanych środków higieny. Jeśli jednak zęby psują się dużo szybciej i większej liczbie, wówczas należy to skonsultować ze stomatologiem. Jeśli zachodzą uzasadnione podejrzenia niedoboru fluoru, stomatolog zaleci morfologię z oznaczeniem tego pierwiastka. Gdy diagnoza okaże się słuszna, wówczas leczenie opiera się na doborze odpowiednich środków higieny z większą zawartością fluoru.

Fluor w diecie – co powinna jeść osoba z niedoborem tego pierwiastka?

W zdecydowanej większości przypadków dostateczne ilości fluoru dostarczamy do organizmu wraz z wodą pitną i wodą mineralną. Dokładając do tego prawidłową higienę jamy ustnej (2-krotne szczotkowanie zębów pastą z fluorem), powinniśmy bez trudu uzyskać prawidłowe stężenie potrzebne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Fluor w niewielkich ilościach jest obecny także w pożywieniu, z czego najcenniejszym źródłem okazują się ryby.

Nie należy przekraczać zalecanego dziennego zapotrzebowania, ponieważ przyniesie to efekt odwrotny do zamierzonego. Stomatolodzy odradzają szczotkowanie zębów częstsze niż 3 razy na dobę. Jeśli odczuwasz potrzebę częstszego mycia zębów, dobrym rozwiązaniem będzie zakup pasty do zębów bez fluoru. Można ją stosować jak uzupełnienie dla pasty fluorowej, którą powinno się używać 2 razy dziennie. Warto także zwrócić uwagę na ilość pasty nakładaną na szczoteczkę. Okazuje się, że wielu ludzi stosuje zdecydowanie za dużo pasty do zębów.

Sprawdź inne artykuły z kategorii Zdrowie.

Jakie są skutki nadmiaru fluoru w diecie?

Musimy pamiętać, że fluor to substancja silnie toksyczna. Badania naukowe przekonują, że przestrzeganie norm dziennego zapotrzebowania jest całkowicie bezpieczne i nie oddziałuje w negatywny sposób na zdrowie naszego organizmu. W przypadku nadmiernego stosowania (np. szczotkowanie zębów po 5-6 razy dziennie) może dochodzić do nadmiaru fluoru, co może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji. Zbyt duże ilości fluoru szybko objawiają się na uzębieniu i zamiast chronić zęby, prowadzą do uszkodzeń. Oto niektóre objawy:

• kredowobiałe przebarwienia na zębach,
• rdzawe i brunatne plamy układające się w pasy biegnące wzdłuż zębów,
• nadmierne pękanie szkliwa,
• nieprawidłowa mineralizacja kości zwiększająca ryzyko urazów i dolegliwości bólowych,
• uszkodzenie nerek,
• zaburzona gospodarka wapnia, magnezu i fosforu,
• problemy z pamięcią i koncentracją.

Nadmierne spożywanie fluoru prowadzi do fluorozy, czyli przewlekłego stanu, w którym występuje zbyt wysokie stężenie tego pierwiastka. Aby doszło do ostrego zatrucia, stężenie fluoru musi być wielokrotnie wyższe, od zalecanego. Zazwyczaj ma to miejsce w przypadku przedawkowania niektórych medykamentów. W przypadku ostrego zatrucia potrzebna jest pilna interwencja lekarska, gdyż ostre zatrucie fluorem może grozić utratą życia.

Przeczytaj też:

Naturalne źródła błonnika. Jakie ma właściwości?
Maść z witaminą A to najlepszy produkt do walki z problemami skórnymi
Produkty z największą ilością witaminy B
Produkty z największą ilością witaminy D