Przewlekła niewydolność naczyń żylnych jest najpowszechniejszą przyczyną występowania obrzęku kończyn dolnych. Ale bywa również, że obrzęk to efekt zmian hormonalnych czy reakcja uczuleniowa na ukąszenie owada. Specjaliści ostrzegają, że czasem może być to objaw choroby zagrażającej życiu. W jaki sposób możemy leczyć obrzęki i, przede wszystkim, jak im zapobiegać?

Kończyny dolne mogą ulec wielu chorobom oraz uszkodzeniom. Wśród nich są m.in. obrzęki. ? Nazywamy tak gromadzenie się płynu w przestrzeni pozakomórkowej i pozanaczyniowej. Oznacza to, że płyn pierwotnie znajdujący się w naszych naczyniach krwionośnych lub w komórkach, wskutek ich uszkodzenia lub działania na nie dodatkowych sił, przedostaje się w nadmiarze poza swoją prawidłową lokalizację tłumaczy Małgorzata Kulis z Poradni Chorób Wewnętrznych w Centrum Medycznym iMed24.pl.

Mechanizmy powstawania

Małgorzata Kulis dodaje, że istnieje kilka mechanizmów powstawania obrzęków. Te główne to: wzrost ciśnienia hydrostatycznego w drobnych naczyniach krwionośnych tzw. włośniczkach (siła wypycha wodę poza naczynia), spadek ciśnienia onkotycznego osocza (jest to ciśnienie, które zatrzymuje wodę w naczyniach krwionośnych, a które jest w głównej mierze zależne od poziomu białek), zwiększona przepuszczalność ścian drobnych naczyń krwionośnych i innych tkanek (najczęściej na tle zapalenia) oraz utrudniony odpływ chłonki. Prawidłowe ustalenie takiego mechanizmu wpływa na trafną diagnozę, a co za tym idzie podjęcie odpowiedniego leczenia.

Skąd się biorą obrzęki? Oto cztery podstawowe przyczyny:

– Niewydolność zastawek żylnych, która uniemożliwia skuteczne odprowadzanie krwi z nogi do żyły udowej w rytm wyznaczony przez skurcze serca i powoduje cofanie się części krwi;

– Niewydolność serca, nerek lub wątroby, z których każda prowadzi do zatrzymania wody w organizmie;

– Uszkodzenie lub niedrożność układu limfatycznego, który pomaga w odprowadzaniu płynów z dolnej części nóg;

– Uczulenie, uraz lub choroba czasem może być to efekt ukąszenia owada, ale niekiedy obrzęk bywa objawem poważnej choroby, np. zakrzepicy żył głębokich, którą trudno rozpoznać, a która wymaga natychmiastowego leczenia. Obrzęki mogą być również wywołane przez niektóre postacie reumatyzmu.

Charakter miejscowy czy ogólny?

W przypadku każdego obrzęku należy przede wszystkim ustalić, czy ma on charakter miejscowy czy też ogólny podkreśla Małgorzata Kulis z Centrum Medycznego iMed24.pl. Specjalistka wyjaśnia, że obrzęk o charakterze miejscowym może mieć przyczynę zapalną, alergiczną, a niekiedy bywa konsekwencją upośledzenia odpływu krwi żylnej. Jak je rozpoznać? Podpowiada Małgorzata Kulis:

Jeśli skóra kończyny jest miejscowo zaczerwieniona, rozgrzana i boli, świadczy to o przyczynie zapalnej obrzęku. Mogą pojawiać się ogólne objawy zapalenia: gorączka, osłabienie, ból głowy.

W przypadku nagłego narastania, ale i szybkiego ustępowania obrzęku, któremu nie towarzyszy ból, prawdopodobnie mamy do czynienia z obrzękiem na tle alergicznym.

Z kolei narastający, zwykle niesymetryczny i początkowo niebolesny obrzęk kończyny może być konsekwencją upośledzenia odpływu krwi żylnej (np. w przebiegu zakrzepicy naczyń żylnych kończyny choroby, która może stanowić zagrożenie życia). Niekiedy to również efekt pogorszenia drenażu limfatycznego (np. z powodu powiększenia węzłów chłonnych na tle zapalnym lub nowotworowym).

Należy pamiętać, że istnieje również szereg ogólnoustrojowych przyczyn obrzęków. Tło hormonalne obrzęków jest charakterystyczne dla okresu ciąży, ale także dla zaburzeń funkcji tarczycy i nadnerczy zaznacza Małgorzata Kulis z Centrum Medycznego iMed24.pl. Obrzęki kończyn dolnych mogą być także jednym z pierwszych objawów niewydolności serca, a ich przyczyną może być nieprawidłowa funkcja wątroby czy nerek, jak i niektóre niedobory pokarmowe. Obrzęki bywają również skutkiem reakcji alergicznej np. na leki ? dodaje specjalistka.

Sprawdź, jak leczyć

Jeśli dojdzie do obrzęku nogi, należy zwrócić się do lekarza. W przypadku zakażenia stosowane są antybiotyki, które zapobiegają dalszym uszkodzeniom żył i naczyń limfatycznych. W niewydolności naczyń żylnych wskazane może być także noszenie pończoch uciskowych i wykonywanie specjalnych ćwiczeń, które przyczynią się do zmniejszenia obrzęków. W miarę możliwości należy umieszczać stopy powyżej poziomu miednicy, co powinno usprawnić proces odprowadzania płynów.

Małgorzata Kulis przekonuje, że farmakologiczne leczenie obrzęków kończyn dolnych zależy ściśle od pierwotnej przyczyny ich powstania. W wielu przypadkach kluczowa okazuje się fizykoterapia, np. kompresjoterapia, czyli bandażowanie kończyn dolnych o odpowiednio stopniowanym ucisku, przerywany ucisk pneumatyczny, czy masaż limfatyczny. Czasem konieczne okazuje się leczenie operacyjne.

Czy obrzękom można zapobiec?

Zdaniem Małgorzaty Kulis z Centrum Medycznego iMed24.pl codzienna aktywność ruchowa spacer, bieganie, jazda na rowerze, pływanie połączona ze zdrową dietą bogatą w warzywa i owoce, zawierające m.in. flawonoidy, wzmacniające ścianę naczyń żylnych, to postępowanie profilaktyczne, które pomoże nam uchronić się przed obrzękami kończyn dolnych. Jeśli prowadzisz siedzący tryb życia, bardzo ważne są choćby krótkie przerwy czy odpoczynek z uniesionymi nogami. Unikajmy również długiej ekspozycji na słońce czy sauny.

Ewa Podsiadły-Natorska/ESE/